Manisa, binlerce yıllık tarihiyle Ege Bölgesi’nin en kadim kentlerinden biri… Tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış bu bereketli topraklar, geçmişle bugünü birbirine bağlayan sessiz tanıklarla dolu. Bu tanıklardan biri de Turgutlu ile Kısmalı Köyü arasında, Gediz Nehri’nin eski yatağı üzerinde yer alan tarihi bir köprü: Kısmalı Köprüsü.
Köprü yüzlerce yıl boyunca bölgedeki ulaşımı sağlamış, zamanla kaderine terk edilmiş olsa da taşıdığı tarihî ve kültürel mirasla hâlâ konuşulmaya devam ediyor. Hem mimarisiyle hem de halk arasında dilden dile anlatılan iki farklı efsanesiyle Kısmalı Köprüsü, ilçenin hafızasında önemli bir yere sahip.
Gelin sizlere Kısmalı Köprüsü anlatalım…
Ortaçağ’da inşa edildiği düşünülüyor
Ortaçağ'da inşa edildiği düşünülen köprü, zamanla doğal afetler ve insan eliyle tahrip oldu. 16. yüzyıldan sonra Osmanlı döneminde onarılarak tekrar kullanılan yapı, günümüzde kullanılmıyor ve bir bölümü toprak altında kalmış durumda.
Köprünün özellikleri neler?
Kuzeydoğudan güneye doğru kavisli bir şekilde inşa edilen köprü yaklaşık 310 metre uzunluğunda ve 3.90 metre genişliğinde. Yapıda üç büyük sivri kemerli, iki dikdörtgen, bir küçük sivri kemerli, üç büyük ve bir yuvarlak kemerli olmak üzere toplamda 19 göz yer alıyor.
Yapının inşasında kesme taş, mermer, moloz taş ve tuğla kullanılmış. Kesme taş ve mermer kemerlerde ve döşemede tercih edilirken, diğer bölümlerde tuğla ve moloz taşlarla örülen almaşık teknik dikkat çekiyor. Kısmalı Köprüsü, Osmanlı mimarisinde uygulanan farklı tekniklerin bir araya geldiği önemli bir örnek olarak değerlendiriliyor.
İsmi kadar hikayeleri de unutulmaz: “Kısmalı efsanesi”
Köprünün ismiyle ilgili iki farklı halk hikâyesi günümüze kadar ulaşmış durumda:
İlk efsaneye göre, Çal Dağı’ndan Turgutlu’ya gelin gelen genç bir kadın, taşan Gediz Nehri’ni geçerken sulara kapılıp hayatını kaybeder. Acılı ailesi, onun anısına tüm düğün birikimleriyle bu köprüyü inşa ettirir. Köprüye zamanla “Kız Malı” denilir ve halk dilinde bu isim “Kısmalı”ya dönüşür.
İkinci anlatım ise daha mistik... Köyde yaşayan zengin bir adam olan Ali, köprünün yapımı için kolları sıvar. Ancak bir süre sonra masraflardan bunalan Ali, projeyi yarım bırakmayı düşünür. O gece rüyasında ak sakallı bir dede ona seslenir: "Kısma Ali, köprüyü bitir!" Bu söz halk arasında yayılır ve “Kısma Ali” ifadesi zamanla “Kısmalı” adını alır.
Bugün aktif olarak kullanılmasa da Kısmalı Köprüsü, Manisa’nın tarihî belleğinde yer alan değerli yapılardan biri olmaya devam ediyor. Hem mimari kimliği hem de taşıdığı efsanelerle yeniden keşfedilmeyi ve korunmayı bekleyen köprü, geçmişin ayakta kalabilen tanıklarından biri olarak varlığını sürdürüyor.
