Türkiye'de kadınların evlilik öncesi soyadlarını kullanma hakkı, Anayasa Mahkemesi'nin aldığı kararla genişletildi. Mahkeme, kadınların evlilik öncesi soyadlarını eşlerinin soyadını almadan da kullanabilmesine olanak tanıdı. Bu karar, eşitlik ilkesine aykırı bulunan uygulamanın sona erdirilmesine yönelik önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.
Erkeğin Soyadını Alma Zorunluluğu Kalkıyor
Bugüne kadar kadınlar, evlenmeleri durumunda eşlerinin soyadını almadan önce veya sonra eski soyadlarını kullanabilmişlerdi. Ancak Anayasa Mahkemesi'nin aldığı kararla birlikte evli kadınlar, dava açmadan sadece bekârlık soyadlarını kullanabilecekler. Evlendirme memuruna veya nüfus idaresine yazılı başvuru yapmak, kadınlar için yeterli olacak. Kararın yürürlüğe girmesiyle birlikte, bugünden itibaren evlenen kadınlar, evlendirme memuruna "Sadece bekârlık soyadımı kullanmak istiyorum" şeklinde talepte bulunabilecekler. Meclis, bu konuda aksi bir düzenleme yapmazsa, kadınlar bu yeni haklarını kullanabilecekler.
TBMM’de Ele Alınacak
Anayasa Mahkemesi, Türk Medeni Kanunu'nun "evlenen kadının kocasının soyadını alacağı ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadının önünde önceki soyadını da kullanabileceği, kadının evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra tek başına kullanamayacağı"nı öngören 187. maddesinin birinci cümlesini iptal etmiş ve TBMM tarafından "kadın erkek eşitliğine uygun yeni bir düzenleme" yapılması için 9 ay süre vermişti. Yüksek Mahkemenin 28 Nisan 2023'te Resmi Gazetede yayımlanan kararının yürürlük tarihi için verilen 9 aylık süre 28 Ocak 2024'te doldu. TBMM'nin bu sürede gerekli yasal düzenlemeyi yapması gerekiyordu. Ancak konuyla ilgili düzenlemelerin, yeni yargı paketi içinde ele alınacağı öğrenildi.
Soyadında Eşler Arası Eşitlik
İstanbul Kadın Kuruluşları Birliği Koordinatörü ve MEF Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Görevlisi Nazan Moroğlu, konuyla ilgili soruları yanıtladı. Anayasa Mahkemesi kararının, kadın erkek eşitliği yolunda önemli bir kazanım olduğunu vurgulayan Moroğlu, "Kadının soyadı, benim yüksek lisans tezim. 1999'da yayınlanmıştı. Kadın hukukunda ilk akademik araştırmaydı. O gün bugün soyadında eşler arası eşitlik için mücadeleyi 25 yıldır sürdürüyorum" dedi.
Eşler Arasında Cinsiyet Temelinde Farklı Muamele
İptal edilen Türk Medeni Kanunu'nun 187. maddesinin birinci cümlesi, "evlenen kadının kocasının soyadını alacağını ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadının önünde önceki soyadını da kullanabileceği, kadının evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra tek başına kullanamayacağını" öngörüyordu. Anayasa Mahkemesinin iptal kararında, "Erkek, evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra da tek başına kullanabildiği halde kuralla kadının evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra ancak kocasının soyadının önünde kullanabileceği öngörüldüğünden karşılaştırmaya müsait şekilde benzer durumda olan eşler arasında cinsiyet temelinde farklı muamelenin yapıldığı açıktır." değerlendirmesi yapılmıştı.
Nüfus kayıtlarındaki karışıklığın önlenmesi ve soy bağının sağlıklı bir şekilde tespit edilmesinde kamu yararı bulunduğu ancak nüfus kayıtlarının düzeni sağlama amacının, kuralla öngörülen farklı muamelenin makul nedeni olarak kabul edilemeyeceği anlatılan kararda, şunlar kaydedilmişti:
"Ayrıca kadının evlendikten sonra kocasının soyadını almasının ailenin ortak bir soyadına sahip olmasını mümkün kılan tek seçenek olmadığı açıktır. Bu bağlamda eşlere içlerinden birinin soyadını veya bunun dışında bir adı ortak soyadı olarak belirleme imkanının tanınması ya da ortak soyadının eşlerin evlenmeden önceki soyadlarının birleşimden oluşacağının öngörülmesi de mümkündür. Evlenmeden önceki soyadının evlendikten sonra da tek başına kullanılması bağlamında kadın ve erkek arasında kuralla öngörülen farklı muamelenin eşitlik ilkesini ihlal ettiği sonucuna ulaşılmıştır."
