Rekabet Kurumu tarafından toplam 29 teşebbüs ve bir dernek hakkında Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un 4. maddesinin ihlal edilip edilmediğinin tespiti amacıyla soruşturma başlatılmıştı. Soruşturma heyetinin yaptığı inceleme ve tespitler sonucunda 5 zincir market arasında doğrudan veya ortak tedarikçiler aracılığıyla dolaylı temaslar yoluyla satış fiyatlarının ve fiyat artışlarının koordinasyonunun sağlandığı, piyasanın organize edildiği, artırılan fiyatların rakiplerle eş zamanlı raflara yansıtıldığı, söz konusu marketlerin ürünün satış fiyatlarının tespiti amacına sahip topla-dağıt karteli niteliğindeki anlaşmalar veya uyumlu eylemler yoluyla 4. maddeyi ihlal ettikleri iddiaları üzerine sözlü savunmaları alınmıştı.
Toplam 16 saat süren sözlü savunmaların ardından 29 Ekim 2021'de Rekabet Kurumu soruşturmaya ilişkin nihai kararını vermişti. Karara göre 2,7 milyar liralık idari para ceza verildi.
Rekabet Kurumu Başkanı Birol Küle ise 11 Ocak'ta 5 zincir markete verilen idari para cezasının gerekçeli kararının yayımlanacağını duyurmuştu. Rekabet Kurumu'nun resmi internet sitesinden “Perakende gıda ve temizlik ürünleri ticareti ile iştigal eden zincir marketler ile bunların tedarikçileri konumunda olan üretici ve toptancı seviyesindeki teşebbüslerin fiyatlama davranışlarının incelenmesi” konulu bir karar yayımlandı.
28 Ekim 2021'den 18 Ocak'a kadar olan 80 günlük süre içerisinde hazırlanan kararda, Mali Suçları Araştırma Kurulu'nun (MASAK) sunduğu zincir marketlerin geriye doğru fiyat hareketlerinin geometrik ortalamalarının yer aldığı Excel çalışmasından ve zincir marketlerin 2019 Aralık ayından itibaren Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı (TÜİK) ile paylaştıkları verilerden faydalanıldı.
Gerekçeli kararda zincir marketlerin para cezasına nasıl çarptırıldığına dair bilgilerden ve yazışmalardan oluşan deliller yer alıyor.
5 ZİNCİR MARKET ARALARINDA YAPTIKLARI YAZIŞMALARIN KARTEL NİTELİĞİ TAŞIMADIĞINI SAVUNDU
Kararda, söz konusu 5 zincir marketin birbirleri ile mesajlaşarak satış fiyatlarının belirlenmesi ve bilgi alışverişinden doğan ihlallere ilişkin 26 tespite yer verildi. Rekabet Kurumu tarafından sunulan söz konusu 26 tespit sözlü savunmada tartışıldı. Buna göre 5 zincir market tarafından idari para cezasına ilişkin yapılan savunmada, 26 tespitte ele alınan davranışların topla-dağıt gibi kartele işaret etmediği belirtilerek, yeniden satış fiyatlarının belirlenmesi olarak sınıflandırılabileceği ya da bilgi değişiminin söz konusu olabileceği ifade edildi. 5 zincir market, fiyatlarda anlaşılması ile elde edilen satış gelirinin toplam satış gelirinin küçük bir kısmını karşıladığı gerekçesiyle hafifletici unsur olarak ele alınmasını istedi. Savunmada, muhtemel ihlal iddialarının yalnızca sınırlı sayıda ürünle ilişkili olduğu savunularak, ilgili ürünlerden elde edilen satış gelirlerinin toplam satış gelirlerinin küçük bir kısmını karşıladığı öne sürüldü. Ayrıca savunmada bu durumun göz önüne alınması ile ceza tespiti yapılırken hafifletici unsur olarak ele alınması gerektiği vurgulandı.
REKABET KURULU, 5 ZİNCİR MARKETİN KARTEL NİTELİĞİNDE ANLAŞMA SAĞLADIKLARINA KANAAT GETİRDİ
Rekabet Kurulu ise söz konusu savunmaya karşı 26 tespitte ele alınan eylemlerin satışa sunulan pek çok ürünün perakende satış fiyatlarının tespiti amacına sahip, topla-dağıt özelliği sergileyen kartel niteliğinde anlaşma veya uyumlu eylemler olduğunu belirtti. Rekabet Kurulu, bundan dolayı tespit edilen ihlallerin yeniden satış fiyatının belirlenmesi veya bilgi alışverişinden doğan diğer ihlaller başlığı altında belirlenmesi gerektiğini vurgulayarak yapılan savunmaya katılmadı. Rekabet Kurulu, elde edilen satış gelirinin 5 zincir marketin cirolarının küçük bir kısmını kapsadığı gerekçesiyle davranışın hafifletici unsur olarak ele alınmasına kanaat getirdi.
Rekabet Kurulu, 5 zincir marketin kartel niteliğinde anlaşma sağlamasına karşın savunmada bahsedilen fiyatlarda anlaşma ile elde edilen satış gelirinin toplam satış gelirinin küçük bir kısmını karşıladığı gerekçesiyle hafifletici unsur olarak ele alınmasını istemesini dikkate alarak, söz konusu ürünlerin 5 zincir marketin cirolarının küçük bir bölümünü temsil etmesi gerekçesiyle hafifletici unsur olduğuna kanaat getirdi.
Rekabet Kurulu'nun kararında zincir marketin perakendecilerin geleceğe dönük fiyatları ve fiyat geçiş tarihleri gibi rekabete hassas bilgilerin paylaşımına aracılık etmesi yönüyle açıkça perakende satış fiyatlarının tespiti amacına sahip kartel görünümünde ortaya çıkan anlaşmalar veya uyumlu eylemler yoluyla 4054 sayılı Kanun'un 4. maddesini ihlal ettiğine karar verildi. İdari para cezası, 5 zincir marketin yıllık gayri safi gelirlerinin yüzde 2'si ile yüzde 4'ü arasında verildi. Buna göre kararda 5 zincir markete verilen toplam 2 milyar 649 milyon 223 bin 94 lira idari para cezası, yıllık gayri safi gelirlerinin yüzde 2'si ile yüzde 4'ü arasında verildi.
“3.45 VE 3.75 OLMUŞ. HEMEN GEÇİYORUZ”
Bir zincir market yetkilisinin mobil cihazından alınan Whatsapp görüşmesinde şunlar konuşuldu:
“C. yetkilisi: B. süt ürünlerinde fiyat geçişi yapmış. Ne kadar olduğunu bir araştırır mısınız?
Bir C. çalışanı: Bugün B.'den fiyat aldırıyorum. Fiyat elime geçtiğinde paylaşırım.
Bir C. çalışanı: Benim bildiğim, haftaya salı günü geçecek dün geçmemişti. Her gün düzenli baktırıyoruz.
C. yetklisi: Bugün geçmiş, A.'da bir çalışanın keyfi yerindeydi. Onlar da şimdi geçiyorlarmış.
Bir C. çalışanı: Hemen tekrar baktırıyorum. 3.45 ve 3.75 olmuş. Geçiyoruz. Birkaç mağazayı daha kontrol ediyoruz.”
Yazışmaların araştırılması kapsamında, “Strategy team” isimli Whatsapp grubunda bir S. çalışanı tarafından bir M. çalışanı ile yaptığı görüşme ele alındı. Konuşma şu şekilde:
“S. çalışanı: Adamlar düşecek, lütfen fiyatı düzeltin.
M. çalışanı: A-101 4,5 litre 39,95 değil mi? 4 litre parite 35,5 geliyoruz zaten.
S. çalışanı: Konuşalım. Fiyat geçişi attım. 5 litre ve 4 litreler için A. ile birlikte organize etmemiz lazım. Cuma kaçta gelelim?
M. çalışanı: Cuma 15.00 organize edelim.”
“ZAM YAPACAĞIZ, HAZIRLANIYORUZ”
Aynı Whatsapp grubunun başka gün yapılan bir yazışmada şunlar konuşuldu:
“Bir çalışan: Bugün B. için son gün. Konfirmasyonu alıp hemen A.’yı organize etmek lazım. Saat 09.14. 12'ye kadar vaktimiz var. Hallettik mi beyler? Ben takip edemiyorum. Sunumlar vs. Fiyat geçişi var yine pazartesiye. Zam yapacağız. Hazırlanıyoruz. Siz hallettiniz mi son durum? A. ve B. kaç lira oldu?
2 GÜN SONRA
Aynı çalışan: B. satın alma direktörü ile konuştuk az önce. C. 5 litre fiyatını 45,95 gönderdi. Gol attınız bize dedi. Ben de ona 4 litre gönderdim. Son konuştuk piyasadan. C. 47,95 lira yapacak merak etme dedim. S. çalışanına ve C. Satın Alma Uzmanı'na fiyat geçirmemiz şart oldu.”
