Tarım ve Orman Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü’nce üzüm ürün değerlendirme raporu yayımlandı. Rapora göre üzüm üretimi artıyor. Uluslararası Sert Kabuklu ve Kuru Meyveler Konseyi (INC) 2018/2019 istatistik yıllığı verilerine göre dünya kuru üzüm üretimi 1,28 milyon ton olup Türkiye 261 bin ton üretim ile yüzde 20’lik bir paya sahiptir. 2019/2020 istatistik yıllığı verilerine göre de 1,34 milyon tonluk dünya üretiminin 305 bin tonunu Türkiye üretmekte olup yüzde 23’lük bir paya sahiptir. Türkiye’nin 2019 yılı kuru üzüm ihracatı yaklaşık 243 bin ton olup yüzde 30’luk pay ile dünya kuru üzüm ihracat sıralamasında 1. sırada yer alıyor.
TÜRKİYE’DE ÜZÜMÜN ÖNEMİ
Türkiye bağcılık için yerkürenin en elverişli iklim kuşağı üzerinde bulunması ve asmanın gen merkezi olması nedeni ile eski ve köklü bir bağcılık kültürüne sahiptir. Türkiye farklı asma tür ve çeşitleri ile bunların melezlerinden oluşan zengin bir gen potansiyeline sahiptir. Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü’ne bağlı ve Türkiye asma genetik kaynaklarının muhafazasından birinci derecede sorumlu olan Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü tarafından 1965 yılında başlanan “Türkiye Asma Genetik Kaynaklarının Belirlenmesi, Muhafazası ve Tanımlanması Üzerinde Araştırmalar” isimli proje ile uzun süren çalışmalar sonucunda ‘‘Milli Koleksiyon Bağı’’ kurulmuştur. Türkiye’nin tamamı taranarak yaklaşık 1.439 yerli ve 93 yabancı orjinli olmak üzere toplam 1.532 üzüm genotipi Milli Koleksiyon Bağı’na aktarılıp koruma altına alınmıştır. Ayrıca asma genetik kaynaklarımızın kaybolmaması ve yedeklenmesi amacıyla Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü’nde de bir duplikasyon bağı oluşturuldu. Bölgeler itibarı ile üretimimiz incelendiğinde Ege Bölgesi’nde çekirdeksiz kuru üzüm, Akdeniz Bölgesi’nde ilk turfanda sofralık üzüm, Marmara Bölgesi’nde sofralık ve şaraplık üzüm, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’nde ise şaraplık, şıralık, sofralık, çekirdekli kurutmalık üzüm yetiştiriciliğinin gelişme gösterdiği görülmekte. Türkiye’de üzüm; sofralık, kurutmalık, şaraplık olarak değerlendirilmesinin dışında üzüm suyu ve alkol üretiminde vb. kullanılmak üzere sumalık, geleneksel ürünlerden pekmez ve sirke, yöresel ürünlerden pestil, köme, hardaliye, koruk suyu vb. şekillerde tüketilmekte. Asma yaprağı, farklı bir lezzet olarak değerlendirilmekte ve içeriği besin bileşenleri özellikle diyet lif nedeniyle son günlerde yeniden keşfedilmekte. Yurt içi ve yurt dışında hazır gıda sektöründeki gelişmeler nedeniyle sarmalık asma yaprağına olan talep her geçen gün artıyor. Asma yaprakları salamura yapılarak ya da taze olarak pazara sunulabilmektedir. Ayrıca üzüm; lokum, pasta, ekmek ve şekerli mamuller imalatında da kullanılmakta olup çekirdeği kozmetik sanayinde değerlendirilmektedir. Üzümün kabuk ve çekirdeğinde bulunan resveratrolün güçlü antioksidan özelliği sayesinde sağlık açısından birçok yararı bulunmaktadır. 2010 yılında 4,78 milyon dekar olan üzüm üretim alanı yüzde 15 değişimle 2019 yılında 4,05 milyon dekar, 2010 yılında 4,26 milyon ton olan üretim miktarı da yüzde 3,6 değişimle 4,1 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Dekara verim ise söz konusu dönemde 891 kg/da’dan 1.011 kg/da’a yükselmiştir.
2018’DE 3,9 MİLYON TONLUK ÜRETİM
Türkiye üzüm üretimi TÜİK 2018 yılı verilerine göre 3.9 milyon ton olup bu üretimin 1,9 milyon tonu sofralık (yüzde 49), 1,5 milyon tonu kurutmalık (yüzde 39) ve 464 bin tonu şaraplık-şıralık (yüzde 12) olarak gerçekleşmiştir. 2019 yılı üretimi ise 4,1 milyon ton olup bu üretimin 2,1 milyon tonu sofralık (yüzde 50), 1,6 milyon tonu kurutmalık (yüzde 39) ve 451 bin tonu şaraplık-şıralık (yüzde 11) olarak gerçekleşmiştir. Yine aynı yılın üzüm üretiminin yüzde 38’i Manisa, yüzde 11’i Denizli, yüzde 8’i Mersin, yüzde 4’ü İzmir, yüzde 3’erlik kısmı Gaziantep ve Mardin illerinden ve yüzde 34’lük kısmı da diğer illerden sağlanmıştır. Sofralık üzüm üretiminin; yüzde 22’si Manisa, yüzde 15’i Mersin, yüzde 12’si Denizli ve yüzde 4’erlik kısmı da Gaziantep ve Diyarbakır’dan sağlandı. Kurutmalık üzüm üretiminin; yüzde 68’i Manisa, yüzde 6’sı Denizli, yüzde 4’ü İzmir ve yüzde 3’erlik kısmı da Mardin ve Konya’dan sağlandı. Kurutmalık çekirdeksiz üzüm üretiminin; yüzde 89’u Manisa, yüzde 6’sı İzmir ve yüzde 5’i de Denizli’den, Şaraplık üzüm üretiminin de yüzde 20’si Denizli, yüzde 12’si Kilis, yüzde 10’u Nevşehir, yüzde 9’u Tokat ve yüzde 8’i Elazığ’dan sağlanmıştır. 2020 yılı üzüm üretimi TÜİK I. tahminine göre 4 milyon 250 bin 186 ton olarak beklenmektedir.
KURU ÜZÜM ÜRETİMİNDE YÜZDE 18 ORANINDA BİR ARTIŞ
Türkiye’de 2017/2018 üretim sezonuna kadar Ege Bölgesi çekirdeksiz kuru üzüm rekolte miktarı; Ticaret Borsası, Ege İhracatçı Birlikleri, Ziraat Odası Başkanlığı, Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü ve Tarım Orman İl Müdürlükleri temsilcilerinden oluşan Tespit Komisyonu tarafından yapılan çalışma sonucunda belirlenmekte iken 2017/2018 sezonundan itibaren her Tarım Orman İl Müdürlüğü kendi iline ait üzüm üretim miktarını İl Müdürlüğü, ziraat odası başkanlığı, ticaret borsası, ihracatçı birlikleri, üniversite, üretici birlikleri ile ilçe komisyonu sorumlusu temsilcilerinden oluşan komisyon tarafından belirleyip kararını Bakanlığa iletiyor. 2019/2020 sezonu kuru üzüm üretimi bir önceki sezona göre yüzde 18 oranında artış göstermiştir. Ayrıca 2019/2020 sezonu hem daha kaliteli hem de daha verimli bir sezon olmuştur.
206 BİN TON ÜZÜMÜN 102 BİN TONU RUSYA’YA
2019 yılında 1 milyon 230 bin ton olan kurutmalık çekirdeksiz üzüm üretiminin 1 milyon 93 bin 400 tonunu Manisa, 71 bin 321 tonunu İzmir, 63 bin 992 tonunu Denizli ve kalan 1.287 tonunu da diğer iller karşıladı. 2018 yılında 180 bin ton olan taze üzüm ihracatı 2019 yılında yüzde 14 artış ile 206 bin tona, değer olarak ise 121 milyon dolardan yüzde 24 artış ile 150 milyon dolara ulaşmıştır. 2018 yılında 671 $/ton olan ihracat birim fiyatı ise 2019 yılında yüzde 8,6 artış ile 729 $/ton olarak gerçekleşmiştir. 2019 yılı ilk beş ayında 1.492 ton olan taze üzüm ihracatı 2020 yılı aynı döneminde 903 ton olarak gerçekleşmişti. 2019 yılı ilk beş ayında 501 $/ton olan ihraç fiyatı ise 2020 yılı aynı döneminde 958 $/ton’a yükselmiştir. Türkiye 2018 yılı taze üzüm ihracatının; yüzde 49’unu Rusya’ya, yüzde 11’ini Ukrayna’ya, yüzde 8’ini Suudi Arabistan’a, yüzde 6’sını Belarus’a, yüzde 4’lük paylarını Almanya ve Irak’a ve yüzde 18’ini de diğer ülkelere yapıldı. Türkiye 2019 yılında yaklaşık 206 bin ton olan taze üzüm ihracatının; 102 bin tonunu Rusya’ya, 31 bin tonunu Ukrayna’ya, 11 bin tonunu Belarus’a, 10 bin tonunu Suudi Arabistan’a, 9 bin tonunu Suriye’ye ve 43 bin tonunu da diğer ülkelere yapmıştır. 2018 yılında 279 bin ton olan kuru üzüm ihracatı 2019 yılında yüzde 13 azalış ile 243 bin tona, değer olarak ise 490 milyon dolardan yüzde 6 artış ile 522 milyon dolara ulaşmıştır. 2018 yılında 1.758 $/ton olan ihracat birim fiyatı ise 2019 yılında yüzde 22 artış ile 2.146 $/ton olarak gerçekleşmiştir. 2019 yılı ilk beş ayında 94 bin ton olan kuru üzüm ihracatı 2020 yılı aynı döneminde 91 bin ton olarak gerçekleşmiştir. 2019 yılı ilk beş ayında 2.166 $/ton olan ihraç fiyatı ise 2020 yılı aynı döneminde 2.054 $/ton olarak gerçekleşti.
ÜZÜM İHRACATI EN FAZLA BİRLEŞİK KRALLIĞA
Türkiye 2018 yılı kuru üzüm ihracatının; yüzde 26’sını Birleşik Krallık’a, yüzde 12’sini Hollanda’ya, yüzde 11’ini Almanya’ya, yüzde 7’sini İtalya’ya, yüzde 6’lık paylarını Avustralya ve Fransa’ya ve yüzde 32’sini de diğer ülkelere yaptı. Türkiye 2019 yılında 243 bin ton olan kuru üzüm ihracatının; 71 bin tonunu Birleşik Krallık’a, 28 bin tonunu Almanya’ya, 22 bin tonunu Hollanda’ya, 19 bin tonunu İtalya’ya, 16 bin tonunu Fransa’ya ve 86 bin tonunu da diğer ülkelere yapmıştır. Taze üzüm üretici fiyatı 2019 yılında, önceki yıla göre yüzde 48 oranında artarak 2,45 TL/kg olarak gerçekleşmiştir. Taze üzüm tüketici fiyatı yüzde 6 oranında artarak 5,27 TL/kg ve kuru üzüm tüketici fiyatı ise yüzde 52 oranında artarak 22,75 TL/kg olarak gerçekleşmiştir. Kuru üzüm 2019 yılında en yüksek 11,64 TL/kg ile Temmuz ayında, en düşük ise 9,39 TL/kg ile Ekim ayında işlem görmüştür. 2018 yılında Ekim, Kasım ve Aralık aylarında önceki aylara göre fiyatlarında artış olduğu, 2019 yılında ise bu aylarda fiyatın önceki aylara göre düşük olduğu görülmektedir. Sezon başlangıcı olan Eylül ayında 2018 yılında 7,34 TL/kg olan üzüm fiyatı, 2019 yılında yüzde 37,7 artış ile 10,11 TL/kg olarak gerçekleşmiştir. En son işlem gördüğü ay olan Haziran ayında ise 2019 yılı 11,03 TL/kg olan fiyat, yüzde 7,98 düşüşle 2020 yılında 10,15 TL/kg olarak gerçekleşmiştir. Üründe fiyat istikrarının sağlanması ve mevcut pazarların korunabilmesi için 2019 yılında TMO tarafından kuru üzümde 10 Eylül 2019 tarihinde müdahale alımlarına başlanmış olup 9 no bandırmalı çekirdeksiz kuru üzüm alım fiyatı 10 TL/kg olarak açıklanmıştı.
60 MİLYON YIL ÖNCE DE ÜZÜM YETİŞTİRİLİYORDU
İklim ve toprak istekleri yönünden çok seçici olmaması, çoğaltma yöntemlerinin kolay olması ve farklı şekillerde değerlendirilmesi gibi sebeplerden dolayı dünyadaki en yaygın kültür bitkilerinden biridir. Ana vatanı konusunda birbirinden farklı görüşler bulunmakla birlikte Kafkasya, Hazar Denizi’nin güneyi ve Kuzey Doğu Anadolu yöreleri gösterilmekte olup 20. yüzyılda yapılan jeolojik ve arkeolojik araştırmalar sonucunda yaklaşık 60 milyon yıl öncesinde bile dünyanın birçok yöresinde yetiştiği tespit edilmiştir. Üzüm; yüksek şeker içeriğinden dolayı kalori değeri yüksek bir besin maddesidir. Mineral maddelerden kalsiyum, potasyum, sodyum ve demir yönünden zengin olduğu gibi bazı vitaminler (A, B1, B2, Niasin ve C vitaminleri) yönünden de önemli bir kaynak olarak kabul edilmektedir. Üzümün beslenme değerini oluşturan maddelerin niteliği ve miktarı, taze veya işleme sonucunda dönüştüğü ürüne göre değişmektedir. Dünya Gıda Örgütü (FAO) verilerine göre 2018 yılında, bir önceki yıla göre üretim miktarı yüzde 8,4, alan ise yüzde 3,4 artış göstermiştir. Son beş yıllık (2014-2018) veriler incelendiğinde ise üzüm üretiminin 74 milyon tondan 79 milyon tona, alanın da 70,2 milyon dekardan 71,6 milyon dekara yükseldiği görülüyor.
7,2 MİLYON HEKTAR ALANDA ÜZÜM ÜRETİLİYOR
Dünyada 2018 yılında 7,2 milyon hektar alanda üzüm üretilmekte olup ilk altı ülkenin alansal dağılımı yıllar itibarı ile şu şekildedir. Türkiye alan bakımından yaklaşık 417 bin hektar ve yüzde 6’lık oran ile İspanya (yüzde 16), Çin ( yüzde 11), Fransa (yüzde 11) ve İtalya’dan (yüzde 9) sonra 5. sırada yer almaktadır. Türkiye’yi ABD (yüzde 5) ve Arjantin (yüzde 3) takip ediyor. Yine aynı yılda 79 milyon ton üzüm üretilmiş olup yıllar itibarı ile ilk altı ülkenin üretim miktarı şu şekildedir: Türkiye üretimde ise 3,9 milyon ton ve yüzde 5 oran ile Çin (yüzde 17), İtalya (yüzde11), ABD (yüzde 9), İspanya (yüzde 8) ve Fransa’dan (yüzde 8) sonra 6. sırada yer almaktadır.
TÜRKİYE 261 BİN TON ÜRETİM İLE YÜZDE 20’LİK BİR PAYA SAHİP
Uluslararası Sert Kabuklu ve Kuru Meyveler Konseyi (INC) 2018/2019 istatistik yıllığı verilerine göre dünya kuru üzüm üretimi 1,28 milyon ton olup Türkiye 261 bin ton üretim ile yüzde 20’lik bir paya sahiptir. Türkiye’yi ABD (yüzde 19), İran (yüzde 13) ve Çin (yüzde 13) takip ediyor. 2019/2020 istatistik yıllığı verilerine göre de 1,34 milyon tonluk dünya üretiminin 305 bin tonunu Türkiye üretmekte olup yüzde 23’lük bir paya sahiptir. Türkiye’yi ABD (yüzde 17), Çin (yüzde 13) ve İran (yüzde 12) takip ediyor.
TAZE ÜZÜM İHRACATINDA ARTIŞ
2019 yılı dünya taze üzüm ihracat miktarı 4,69 milyon ton, ihracat değeri ise 8,46 milyar dolar olup ihracat miktarı bir önceki yıla göre yüzde 4,2, ihracat değeri ise yüzde 1,1 düşüş gösterdi. . 2019 yılı dünya taze üzüm ithalat miktarı ise 4,75 milyon ton, ithalat değeri 9,95 milyar dolar olup ithalat miktarı bir önceki yıla göre yüzde 3 artış, ithalat değeri ise yüzde 2,1 artış göstermiştir. Dünyada taze üzümün ihracat miktarı 2015 yılına göre 2019 yılında yüzde 6, ithalat miktarı da yüzde 11 artış göstermiştir. İhracat değeri ise 2015 yılına göre 2019 yılında yüzde 12, ithalat değeri de yüzde 17 artış göstermiştir.
EN FAZLA İHRACAT YAPAN ÜLKELER
2019 yılında en fazla ihracat yapan ülkeler; Şili, İtalya, ABD, Hollanda, Çin, Peru, Güney Afrika, Hindistan, Hong Kong ve Türkiye’dir. 2019 yılı Türkiye taze üzüm ihracatı 205 bin 732 ton olup yüzde 4’lük pay ile dünya taze üzüm ihracat sıralamasında 10. sırada yer alıyor. 2019 yılında en fazla taze üzüm ithalatı yapan ülkeler; ABD, Hollanda, Almanya, Rusya, Birleşik Krallık, Çin, Hong Kong, Kanada, Tayland ve Polonya’dır. Almanya yaptığı ithalatın yüzde 2’sini, Rusya yüzde 35’ini, Polonya yüzde 6’sını ve Birleşik Krallık yüzde 1’ini Türkiye’den sağlıyor.
TÜRKİYE KURU ÜZÜM İHRACATINDA İLK SIRADA
Türkiye’nin 2019 yılı kuru üzüm ihracatı yaklaşık 243 bin ton olup yüzde 30’luk pay ile dünya kuru üzüm ihracat sıralamasında 1. sırada yer alıyor. Türkiye’yi 94 bin ton ile Özbekistan, 79 bin ton ile ABD, 69 bin ton ile Şili, 48 bin ton ile Güney Afrika, 46 bin ton ile İran, 40 bin ton ile Çin, 40 bin ton ile Afganistan, 36 bin ton ile Arjantin ve 24 bin ton ile Hindistan izlemekte. Diğer ülkelerin ihracat miktarı ise 94 bin tondur. 2019 yılında en fazla kuru üzüm ithalatı yapan ülkeler; Birleşik Krallık, Almanya, Hollanda, Çin, Japonya, Fransa, Brezilya, Rusya, Hindistan ve Kanada’dır. Birleşik Krallık yaptığı ithalatın yüzde 78’ini, Almanya yüzde 43’ünü Hollanda yüzde 47’sini, Japonya yüzde 19’unu, Fransa yüzde 64’ünü ve Kanada yüzde 35‘ini Türkiye’den sağlamakta. 2019 yılında en fazla taze üzüm ihracatı ve ithalatı yapan ilk on ülke incelendiğinde ABD, Hollanda, Çin ve Hong Kong’un hem ihracat hem de ithalat yaptıkları görülmekte. Bu ülkelerden Hong Kong’un FAO (2014-2018) verilerine göre üzüm üretimi bulunmamaktadır. Kuru üzümde ise Hindistan ve Çin’in hem ihracat hem de ithalat yaptıkları görülüyor.
